De Leesjury is gestart!

Meer dan vijftig begeleiders en coördinatoren, uit alle uithoeken van het land zijn afgezakt naar Hotel Dumont voor de eerst startdag van de Leesjury-jaar. De stemmen galmen in het rond en verminderen pas in volume als het gezelschap op weg gaat naar de eerste activiteit van de dag. Bij de sessie rond interactief voorlezen zit leesonderwijsexpert Iris Vansteelandt al klaar met het prentenboek Monstermeer. ‘Wat zien we op de kaft?’, vraagt ze aan de deelnemers. ‘Vuil water,’ wordt er geantwoord. ‘Diepte’, ‘donkere kleuren’. ‘Waarom zou het water diep zijn?’, gaat ze verder. ‘Waar komt het gevaar vandaan?’

Met die open vragen blijft Iris nog enkele minuten doorgaan. Zonder het boek te lezen, kan je dus al een heel gesprek voeren. Zoveel valt af te leiden van de illustraties en enkele woorden op de kaft. Na die voorfase haalt ze de poster met de acht kenmerken van een effectief interactief voorleesmoment erbij. ‘Als je op zijn minst deze pijlers toepast, is de kans groter dat je zal inzetten op de emotionele en talige ontwikkeling van kinderen’, vertelt ze. De pijlers zijn de volgende: bespreek de eigenschappen van een boek, stel open vragen, geef tips, ga dieper in op de inhoud van de tekst, sta stil bij nieuwe woorden, bekijk de afbeeldingen, geef positieve feedback en leg linken met de leefwereld van de kinderen.

‘Tijdens het voorlezen moet je in interactie gaan omdat net dat de ontwikkeling stimuleert’, benadrukt ze, ‘maar jij hebt het wel in de hand.’ Zo kan het zijn dat altijd dezelfde kinderen antwoorden. ‘Dan helpt het om met beurtenkaartjes te werken’, zegt een deelnemer. ‘Of met gekleurde kaartjes zodat eerst degenen met het groene kaartje mogen antwoorden, dan weer die met een paars of een rood kaartje.’

Ook Jelina Colyn, praktijklector sociaal werk aan de Karel de Grote-hogeschool, weet hoe je de hele groep kan betrekken zonder dat het uit de hand loopt. Ze zit met enkele begeleiders samen in het lichtrijke serrelokaal voor de sessie ‘Groepsdynamiek’. Op de vloer liggen drie woorden: ‘veiligheid’, ‘vrijheid’ en ‘uitdaging’. ‘Het is belangrijk om de juryleden te prikkelen en op hun gemak te stellen,’ zegt ze, ‘maar dat is geen vrijgeleide voor “alles kan en alles mag”. Er zijn grenzen waarin je beweegt.’

De kennismaking van de groep is hét moment om die grenzen, waarden en normen uit te spreken volgens haar. Het doet een van de deelnemers denken aan een vervelende opmerking over de joden die ooit in haar groep naar boven kwam. ‘Problematische uitspraken kun je als neutrale begeleider aanstippen, maar probeer ook de balans op te maken met de groep’, zegt Jelina. ‘Door met elkaar in gesprek te gaan, krijg je met de Leesjury een heel mooi forum om het over bepaalde thematieken te hebben.’

Voor de groep de zaal verlaat, haalt ze een blad vol post-its met zonnetjes en wolken uit de kast. Dit ‘weerbericht’ gebruikt ze vaak om in- en uit te checken door de deelnemers hun gemoedstoestand te laten tekenen. ‘Zonder veel woorden toont dit hoe de groep er die dag bij zit. Ieder kind komt met zijn eigen weerbericht binnen. Wees dus mild voor de deelnemers, en ook voor jezelf.’

In het paviljoen in de tuin heeft zich intussen een groep leerkrachten en bibliotheekmedewerkers verzameld die willen weten hoe ze de Leesjury op school kunnen integreren. Daar weet Els Carlier alles van. Zij is voltijds bezig met het leesbeleid op de basisschool Klavertje Vier in Dilbeek. Om het project te doen slagen, raadt ze aan om minstens één trekker aan te duiden, die het Leesjurytraject in handen neemt en tijd vrijmaakt voor de organisatie en de bijeenkomsten. ‘Die samenkomsten kunnen plaatsvinden tijdens de lessen, maar ook nadien of in de pauzes’, vertelt ze. ‘Het helpt wel dat de activiteiten tijdens de schooluren aangeboden worden. Daardoor nemen vaak kinderen deel die anders geen tijd hebben door hun hobby’s.’

Er zijn veel redenen waarom Leesjury een meerwaarde is voor scholen. ‘Je leert een recente, kwalitatieve boekenselectie kennen zonder keuzestress, je toont als school dat je lezen belangrijk vindt en maakt als hecht clubje juryleden deel uit van een groter geheel. Dat laatste werkt aanstekelijk: de stem van elk kind telt mee.’​ Els merkt uit ervaring ook dat het goed werkt om activiteiten te organiseren die gaan over alle boeken. ‘De leerlingen lezen niet alles tegelijk, dus je kan via spelletjes de hele selectie aan bod laten komen. Zo kunnen de juryleden op zoek gaan naar vuurwerkzinnen - hele bijzondere zinnen - of gooien met de dobbelsteen, waarbij er elk cijfer een vraag oproept over een ander boek.’

De uitwisseling tussen de deelnemende begeleiders in het publiek toont ook hoe de leesjury kan functioneren als een brug tussen de school en de bibliotheek. ‘Leesjury op school haalt de boekenclub uit de bevoorrechte positie van kinderen die sowieso hun weg vinden naar de bib’, vertelt een leerkracht uit het Gent. ‘Als ik leerlingen meeneem naar de bib, zijn ze vaak verbaasd dat ze een boek gratis naar huis mogen meenemen. Kinderen die van thuis uit niet gestimuleerd worden om te lezen zien opgaan in de bib: dat is het mooie aan de Leesjury.’

Wat als je ondertussen helemaal enthousiast wordt om een Leesjurygroep op te starten, maar niet weet hoe je de sessies moet invullen? Dan weet leesbevorderaar Ilona Plichart raad. Zij zet startende begeleiders op weg via enkele inspirerende werkvormen. Op de tafels liggen Dixit-kaarten, Playmobil, koelkastpoëzie en uiteraard de geselecteerde boeken. Ze toont daarmee dat er veel manieren bestaan om een gesprek over boeken op gang te brengen.

‘Je kan samen de cover en de achterflap bestuderen of iedereen twee Dixit-kaarten laten uitzoeken die passen bij het verhaal’, zegt ze. ‘Je kan ook papieren tekstballonnen leggen op de illustraties of “Wie is het?” spelen met de personages.’ Praten over boeken gaat namelijk verder dan de vraag: Wat vonden jullie ervan? ‘Na enkele introductievragen ga je over tot specifieke vragen of juist bredere vragen die de verhaallijn of personages vergelijken met andere boeken die jullie al gelezen hebben. Dat kan in groep of per twee, wat vaak veiliger voelt voor de juryleden. De leesdagboeken zijn ook een grote hulp tijdens de sessies. Ze reiken woorden aan om de boeken te beschrijven en erover te reflecteren.’

Ook de illustraties vertellen al veel over een boek. Marita Vermeulen, voormalig hoofdredactrice Leeswelp, recensent en uitgever, wijst de juryleden de weg in de wondere wereld van het beeld. Ze onderstreept daarbij het belang van de vormgever. ‘Een enthousiaste vormgever zoekt naar het beste huis om tekst en beeld in onder te brengen’, vertelt ze. ‘En als dat goed lukt, wil iedereen de kamers in dat huis verkennen.’

Via allerhande voorbeelden toont ze hoe boeken zulke huizen zijn. Ze merkt ook een duidelijke evolutie op in de prentenboeken. ‘Als je terugblikt op de prentenboeken van enkele decennia zie je de wereld veranderen en vooral diverser worden. Ik sta er helemaal achter dat elk kind, uit elke situatie, met elk uiterlijk, zich moet kunnen herkennen in een boek.’

De startdag wordt afgesloten met een lezing van Emma Thyssen, illustratrice van de Voorleesweekaffiche. Ook haar boeken evolueren, al kiest ze ervoor om altijd met hetzelfde lettertype te werken voor een herkenbare signatuur. De begeleiders luisteren aandachtig naar de behind-the-scenes informatie over de loopbaan van een illustrator en genieten er zichtbaar van om zich omringd te weten door zoveel andere leesliefhebbers.

Na afloop worden er nummers uitgewisseld en de laatste tips gedeeld onder ervaringsdeskundigen voor ze weer de nazomerzon instappen. Ze zijn opgeladen en bruisen van de nieuwe ideeën. Ze zijn klaar voor een nieuw Leesjuryjaar!

Omdat we met de online startdagen van de afgelopen jaren veel coördinatoren en begeleiders bereikten die niet op de fysieke startdagen aanwezig konden zijn, blijven we die ook aanbieden. Weldra vind je hier de opnames van de webinars per leeftijdsgroep. 

Ook de online intervisiemomenten voor begeleiders onder leiding van Ilona Plichart zijn intussen een vaste waarde en komen ook terug, dit keer op maandag 4 december (19u30 – 21u) en/of dinsdag 6 februari ’24 (9u30 – 11u).